Ομαδική Ψυχοθεραπεία: Ένας χώρος όπου η αλλαγή συμβαίνει ανάμεσα στους ανθρώπους

«Η θεραπεία δεν είναι αυτό που λέγεται, αλλά αυτό που συμβαίνει ανάμεσα στους ανθρώπους.»
— Irvin D. Yalom

Υπάρχουν στιγμές στη ζωή που, όσο κι αν προσπαθούμε να καταλάβουμε τον εαυτό μας, κάτι μένει ανείπωτο. Μπορεί να έχουμε μιλήσει πολύ — σε φίλους, σε ειδικούς, ακόμη και στον ίδιο μας τον εαυτό — και να νιώθουμε ότι τίποτα δεν αλλάζει ουσιαστικά. Τι λείπει τότε; Συχνά, αυτό που λείπει δεν είναι η γνώση ή η κατανόηση, αλλά η εμπειρία της σχέσης.

Η ομαδική ψυχοθεραπεία δημιουργεί έναν τέτοιο χώρο: ένα ασφαλές περιβάλλον όπου οι άνθρωποι μπορούν να υπάρξουν, να μοιραστούν και να αλλάξουν, μαζί. Δεν είναι απλώς μια μέθοδος για να συζητάμε τα προβλήματά μας· είναι ένας χώρος όπου η θεραπεία συμβαίνει μέσα στη σχέση, όπως υπενθυμίζει το ρητό του Yalom.

Τι σημαίνει «ανάμεσα στους ανθρώπους»

Το ρητό του Yalom στην αρχή δεν είναι απλώς λόγια σοφίας. Υπογραμμίζει ότι η θεραπεία δεν περιορίζεται στα λόγια, στις τεχνικές ή στις αναλύσεις. Η πραγματική αλλαγή συμβαίνει εκεί που οι άνθρωποι συναντιούνται.

Φανταστείτε μια συνεδρία: κάποιος μοιράζεται για πρώτη φορά την αίσθηση ντροπής που τον κατακλύζει όταν προσπαθεί να εκφράσει τις ανάγκες του. Κανείς δεν τον κρίνει. Ένας άλλος συμμετέχων αναγνωρίζει μέσα από τα δικά του βιώματα το συναίσθημα και λέει: «Κι εγώ το νιώθω έτσι». Την ίδια στιγμή, το άτομο που μοιράστηκε συνειδητοποιεί ότι δεν είναι μόνο του και ότι η εμπειρία του μπορεί να υπάρξει μέσα σε μια αποδεκτική σχέση. Αυτή η στιγμή —σύντομη, αθόρυβη, αλλά δυνατή— είναι θεραπεία. Είναι η «συνάντηση ανάμεσα στους ανθρώπους» που περιγράφει ο Yalom.

Η ομάδα ως ασφαλές εργαστήριο σχέσεων

Η ομαδική ψυχοθεραπεία λειτουργεί σαν ένας μικρόκοσμος της ζωής. Όσα δυσκολεύουν το άτομο στις καθημερινές του σχέσεις — φόβος απόρριψης, ανάγκη επιβεβαίωσης, θυμός, αποφυγή, ντροπή — εμφανίζονται και μέσα στην ομάδα. Η διαφορά είναι ότι εδώ υπάρχει ασφάλεια, χρόνος και καθοδήγηση.

Ο θεραπευτής δεν δίνει έτοιμες λύσεις· φροντίζει ώστε οι σχέσεις που αναπτύσσονται να μπορούν να παρατηρηθούν, να νοηματοδοτηθούν και να επεξεργαστούν. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι συμμετέχοντες βιώνουν στην πράξη τι σημαίνει το ρητό του Yalom: η αλλαγή δεν έρχεται μόνο από αυτά που λέγονται, αλλά από τις σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα στα μέλη.

Πού μπορεί να βοηθήσει η ομαδική ψυχοθεραπεία

Η ομαδική ψυχοθεραπεία έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε ένα ευρύ φάσμα δυσκολιών:

• Άγχος και καταθλιπτική διάθεση: η αίσθηση του ανήκειν μειώνει τη μοναξιά και ενισχύει την ελπίδα.
• Δυσκολίες στις σχέσεις: η ομάδα γίνεται πεδίο εξάσκησης αυθεντικής επικοινωνίας, ορίων και συναισθηματικής εγγύτητας.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και ντροπή: η αποδοχή των άλλων βοηθά το άτομο να αποδεχτεί και τον εαυτό του.
• Τραυματικές εμπειρίες: η κοινή εμπειρία και η ενσυναίσθηση μειώνουν την απομόνωση που συχνά συνοδεύει το τραύμα.
• Ανάγκη για αυτογνωσία και προσωπική ανάπτυξη: οι καθρέφτες που προσφέρει η ομάδα είναι πολύτιμοι και αποκαλυπτικοί.

Η δύναμη της ομάδας φαίνεται συχνά μέσα από την καθολικότητα: το να καταλάβει κανείς ότι δεν είναι μόνος σε αυτά που βιώνει. Αυτό από μόνο του μειώνει τη μοναξιά και προσφέρει ελπίδα.

Από το «μιλάω για» στο «σχετίζομαι με»

Στην καθημερινότητα, πολλοί μπορούν να περιγράψουν με ακρίβεια τις δυσκολίες τους, χωρίς όμως να αλλάζει τίποτα ουσιαστικά. Στην ομάδα, το άτομο δεν μιλά μόνο για τις σχέσεις του — σχετίζεται μέσα στην ομάδα.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία:

• δοκιμάζει νέους τρόπους επικοινωνίας,
• μαθαίνει να αντέχει την εγγύτητα και τη διαφωνία,
• αποκτά μια πιο ρεαλιστική εικόνα του εαυτού του μέσα από τους άλλους,
• βιώνει την αποδοχή όχι ως ιδέα, αλλά ως εμπειρία.

Κάθε μέλος προχωρά με τον δικό του ρυθμό, μέσα σε έναν χώρο όπου η παρουσία του έχει αξία. Και εκεί ακριβώς εφαρμόζεται ξανά το μήνυμα του Yalom: η θεραπεία δεν περιορίζεται στα λόγια· συμβαίνει ανάμεσα στους ανθρώπους.

Μικρές ιστορίες αλλαγής

Μερικές φορές, μια φράση που λέγεται μέσα στην ομάδα μπορεί να αλλάξει την πορεία ενός ατόμου. Κάποιος λέει: «Νόμιζα ότι είμαι ο μόνος που νιώθει έτσι». Αμέσως, άλλοι μέλη της ομάδας μοιράζονται ανάλογες εμπειρίες. Η στιγμή αυτή δημιουργεί σύνδεση και ανακούφιση. Οι συμμετέχοντες συνειδητοποιούν ότι η προσωπική τους δυσκολία δεν είναι μοναδική, και η αποδοχή μέσα στην ομάδα γίνεται το πρώτο βήμα για προσωπική αλλαγή.

Η ουσία

Η ομαδική ψυχοθεραπεία δεν υπόσχεται μια ζωή χωρίς δυσκολίες. Προσφέρει όμως κάτι βαθύτερο: έναν χώρο όπου ο άνθρωπος μπορεί να είναι παρών, αυθεντικός και σε σχέση. Μέσα σε αυτόν τον χώρο, η αλλαγή δεν επιβάλλεται· αναδύεται μέσα από τις σχέσεις, τη συμμετοχή και την εμπιστοσύνη.

Στο τέλος, όποιος βιώσει μια ομάδα ψυχοθεραπείας καταλαβαίνει ότι η δύναμη της αλλαγής δεν βρίσκεται μόνο στις λέξεις, αλλά στην αληθινή συνάντηση με τους άλλους. Και αυτό, με απλά λόγια, είναι η καρδιά της ομαδικής ψυχοθεραπείας.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Yalom, I. D., & Leszcz, M. (2005). The Theory and Practice of Group Psychotherapy. Basic Books.
2. Corey, G. (2016). Theory and Practice of Group Counseling. Cengage Learning.
3. Burlingame, G. M., Strauss, B., & Joyce, A. S. (2013). Change mechanisms and effectiveness of small group treatments. APA Handbook of Clinical Psychology.

;